Çocuklarda İdrar Yolu Enfeksiyonu Neden Olur

Çocuklarda İdrar Yolu Enfeksiyonu Neden Olur

Çocuklarda idrar yolu enfeksiyonu belirtileri ve tedavisi 

Çocuklarda idrar yolu enfeksiyonları (İYE), çocukluk döneminde sık görülen önemli bir hastalık nedenidir. İdrar yolu enfeksiyonları çocuklarda en sık karşılaşılan ikinci enfeksiyon ve en sık görülen genitoüriner sistem hastalığıdır. İdrar yolu enfeksiyonları kız çocuklarında erkek çocuklarına göre daha sık görülür. Çocukluk çağında geçirilen üst üriner sistem enfeksiyonları böbrek hasarı, ileri yaşlarda hipertansiyon ve böbrek yetmezliği için önemli bir risktir.

Son yıllarda çocukluk dönemi idrar yolu enfeksiyonlarının nedeni ve doğal seyri ile buna bağlı olarak renal parankimal hasara yatkınlığı olan faktörler iyi bilindiği için ani başlangıçlı idrar yolu enfeksiyonları görülme oranı ve uzun dönemli gelişebilecek hastalıkları en aza indirebilmek için hızlı, uygun ve detaylı bir inceleme gerekmektedir. Ayrıca erkek çocuklarının sünnetsiz olması, yeteri kadar anne sütü emmemiş çocuklar, üreteropelvik bileşke darlığı, adinamik üreter segmenti, posterior üretral valv, çift toplayıcı sistem gibi anatomik bozukluklar, kronik karaciğer hastalığı, kabızlık, çok fazla antibiyotik kullanımı, mesanenin disfonksiyonel ya da nörojenik nedenlere bağlı yeterince boşaltılamaması gibi birçok etken idrar yolu enfeksiyonlarına neden olabilir.

Özellikle tekrar eden idrar yolu enfeksiyonlarının altında yatan vezikoüretral reflü ve tıkanma gibi üriner sistem anatomisine bağlı bozuklukların olması durumunda ciddi komplikasyonlar açısından oldukça önemlidir. Türkiye'de çocuklarda tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonlarına bağlı kronik böbrek yetmezliği halen önemini korumaktadır. Bu gibi durumlar göz önünde bulundurulduğunda idrar yolu enfeksiyonlarının erken tanısı ve tedavisinin önemi büyüktür.

Çocukluk dönemi idrar yolu enfeksiyonlarının sınıflandırılması 

-İdrar yolu enfeksiyonu bulguları olmadan uygun koşullarda alınan idrar kültüründe üreme olması belirtisiz bakteriüri,

-Antibiyotik tedavisi verilmesine rağmen idrar kültüründe üreme olması geçmeyen bakteriüri,

-Üst üriner sistem üreter kısmının enfeksiyonu üretrit, renal pelvis ve parankimin enfeksiyonu piyelonefrit,

-Alt üriner sitemin üretra bölümünün enfeksiyonu üretrit, mesane enfeksiyonu sistit,

-İdrar yolu enfeksiyonu tedavisi sonrası idrar kültüründe üreme olmamasına rağmen aynı enfeksiyon etkeni ile tekrar idrar yolu enfeksiyonu gelişmesi durumu relaps, farklı bir etken ile enfeksiyon oluşması reenfeksiyon,

-İdrar yolu enfeksiyonu ile birlikte anatomik bir bozukluk, taş gibi kolaylaştırıcı bir etkenin olması komplike, olmaması durumu ise komplike olmayan idrar yolu enfeksiyonları olarak tanımlanır.

Son yıllarda yapılan çalışmalarda hastaların ilk ve tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonu şeklinde sınıflandırılması önerilmiş, tekrarlayan enfeksiyonlar düzelmeyen bakteriüri, bakteriyel persistans (relaps) reenfeksiyon olarak alt sınıflara ayrılmıştır.

Çocuklarda idrar yolu enfeksiyonuna neden olan bakteriler

İdrar yolu enfeksiyonunun, tüm yaş grubu çocuklarda en sık görülen etkeni gram negatif enterik bakterilerdir. Escherichia coli en sık (% 80-85) etken olup, klebsiella, proteus, enterobacter spp, morganella morganii ve enterobacter ailesinin diğer üyeleri daha az enfeksiyona neden olurlar.

Pseudomonas aeruginosa, staphylococcus saprophyticus (genellikle genç kızlarda), staphylococcus aureus, Grup B streptokoklar (yenidoğan döneminde) idrar yolu enfeksiyonlarında saptanan diğer bakterilerdir. İdrar sondası takılması, suprapubik aspirasyon sonrası nazokomiyal enfeksiyon etkenleri idrar yolu enfeksiyonlarına yol açabilir.

Çocuklarda idrar yolu enfeksiyonları belirtileri

İdrar yolu enfeksiyonlarının belirtileri çocuğun yaşı, enfeksiyonun üriner sitemdeki yeri ve şiddetine göre değişkenlik gösterir. Yeni doğan ve süt çocukluğu döneminde idrar yolu enfeksiyonu belirtileri genellikle hastalığa özgü değildir. Belirtiler birçok çocukluk dönemi rahatsızlıklarında görülebilen kusma, kilo alımında yetersizlik, emme güçlüğü, huzursuzluk, uzamış sarılık, ishal, kötü kokulu idrar ve ateş benzeri belirtilerdir.

Bu dönemde hastalar dikkatli bir şekilde değerlendirilmeli ve idrar yolu enfeksiyonu açısından tetkikler yapılmalıdır. İki yaşından sonraki çocuklarda görülen idrar yolu enfeksiyonu belirtilerinde karın ağrısı, kasık ağrısı, ateş gibi belirtiler de görülür iken, okul çağı çocuklarda ağrılı çiş yapma, suprapubik hassasiyet, ani ve sık idrara çıkma, karın ağrısı, kasık ağrısı, kabızlık, işeme bozuklukları gibi belirtiler ile hastaneye baş vururlar. Yüksek ateş ve yan ağrısı gibi belirtiler pyelonefrit olabileceğini düşündürmelidir. Şikayetlerini anlatabilen çocuklarda çocuğun şikayetleri ve muayene ile enfeksiyonun yeri tahmin edilebilir.

Çocuklarda idrar yolu enfeksiyonu teşhisi 

İdrar yolu enfeksiyonu düşünülen çocuklarda dikkatli öykü ve fizik muayene tanıyı koyma ve altta yatan anatomik ve fonksiyonel anomalileri saptamak için önemlidir. İşeme ve kabızlık öyküsü alınmalı, aile bireylerinin ürolojik anomalilerinin olup olmadığı sorgulanmalıdır. Çocuğun fizik muayenesinde boyu, kilosu ve kan basıncı ölçülmelidir. Dış genital ve sakral bölgenin (sakral gamzelenme, fimozis, libial füzyon) dikkatli incelemesi yapılmalıdır. Genital muayenede meatus darlığı, labial adezyon ve vulvovajinit değerlendirilmelidir. Şiddetli kabızlık ve enkoprezis olan çocuklarda rektal muayene yapılmalıdır.

Fizik muayeneden sonra idrar yolu enfeksiyonları teşhisinde idrar analizi, lökosit esteraz testi, nitrit testi, idrar kültürü gibi tahliller yapılır. Ayrıca radyolojik görüntüleme yöntemleri ile idrar yolu enfeksiyonu geçiren çocuklarda radyolojik inceleme üriner sitem malformasyonlarını ortaya çıkarmak, akut pyelonefrit tanısından emin olmak, renal skarın olup olmadığını değerlendirmek, taş ve obstrüktif üropatiyi saptamak amacı ile yapılır. Ultrasonografik görüntüleme idrar yolu enfeksiyonlarının değerlendirilmesinde ilk basamak olarak kullanılır. Ayrıca voiding sistoüretrografi tetkiki, radyonüklid sistografi, intravenöz pyelografi, dimerktaptosüksinik gibi görüntüleme tetkikleri yapılır.

Çocuklarda idrar yolu enfeksiyonu tedavisi

İdrar yolu enfeksiyonu tedavisi genellikle ampirik olarak başlanıp, kültür antibiyogram sonucuna göre tedavinin devamı düzenlenir. Ampirik tedavide çocuğun yaşı, toksik bulguları olup olmadığı göz önünde bulundurulmalıdır. Özellikle ilk üç yaşlarında idrar yolu enfeksiyonu geçiren çocuklarda renal parankim hasarlanması riski yüksektir. Ateşli, kusması olan, ağızdan beslenmesi olmayan tüm çocuklar ve küçük yaş grubundaki yeni doğan ve süt çocukları hastaneye yatırılarak tedavi edilmelidir.

Küçük çocuk, süt çocuklarında ilk idrar yolu enfeksiyonu komplike olarak kabul edilmelidir. Çünkü renal hasara yol açan idrar yolu anomalileri ile beraber görülmesi sıktır. 90 günlükten küçük çocuklarda ürosepsis riski yüksek olduğu için dikkatli olunmalıdır. Hastane koşullarında tedavi edilecek çocuklarda kan ve idrar kültürü alınır. Bu çocuklarda intravenöz sıvı ve parenteral amprik antibiyotik tedavisine başlanır. 90 günlükten daha büyük çocuklarda tedavi seçimi hastanın belirtilerine göre düzenlenir. Toksik bulguları olan çocuklar yatırılarak, olmayan çocuklar ayakta uygulanacak 7-14 gün arası parenteral veya ağız yolu ile verilen antibiyotikler ile tedavi edilirler.

Çocuklarda idrar yolu enfeksiyonu nasıl önlenir?

Çocuklarda tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonlarını önlemek için öncelikle bağırsak parazitlerinin tedavisi yapılmalıdır. Köpük banyoları genital bölge yüzey gerilimini azaltarak ascendan bakteri girişini kolaylaştırdığı için tavsiye edilmemektedir. Pamuklu bezden yapılmış iç çamaşırları önerilmektedir. Naylon ve dar pantolonlar vulva hijyenini olumsuz yönde etkilediği için kullanılmamalıdır.

Deodorant ve benzeri meteryaller vulvada irritasyona yol açabileceğinden bu maddelerin kullanımı doğru değildir. Çocuğun perinesi temiz ve kuru olmalı yıkandıktan sonra dikkatli bir şekilde silinmelidir. Absorban özelliği olan tuvalet kağıtları kullanılmamalıdır. Çocuğun tuvalet eğitimi verilirken silme ve kurulama önden arkaya doğru ve bir kez olacak şekilde uygulanmalıdır. Çocuğun kabızlığı giderilmelidir. Mesanenin tam boşalması tedavinin ve idrar yolu enfeksiyonunu önlemenin en temel yoludur.
back to top